Απομόνωση και Χαρακτηρισμός Συστατικών των Φαρμακευτικών Φυτών της Κρήτης

Απομόνωση και Χαρακτηρισμός Συστατικών των Φαρμακευτικών Φυτών της Κρήτης

Cistus Creticus subsp. Creticus L.

Χ.Ε. ΚΑΤΕΡΙΝΟΠΟΥΛΟΣ, Α. ΚΟΥΒΑΡΑΚΗΣ, Ν. ΖΩΑΚΗΣ, Ν. ΣΤΡΑΤΗΓΑΚΗΣ

Η Κρήτη είναι γνωστή σαν μια από τις πλουσιότερες περιοχές της Μεσογείου σε σπάνια θεραπευτικά φυτά, τα οποία χρησιμοποιούνται εκτεταμένα βάσει παραδοσιακών κυρίως τρόπων. Η εκμετάλλευση τους περιορίζεται στην εμπορική διάθεση των πλέον γνωστών ειδών τα οποία χρησιμοποιούνται κυρίως ως αφεψήματα. Στην περιοχή της Βόρειας Κρήτης και ιδιαίτερα στον νομό Ηρακλείου, απαντώνται σπάνια θεραπευτικά φυτά όπως το Cistus creticus L., από το οποίο παράγεται η ρητίνη Λάδανο.

Το Cistus creticus L., είναι ένα θαμνώδες υποτροπικό φυτό το οποίο αναπτύσσεται στην περιοχή της Μεσογείου και έχει πλήθος υποειδών, ορισμένα από τα οποία φύονται κύρια στην Βόρεια Κρήτη. Οι φαρμακευτικές ιδιότητες της ρητίνης (Gum) Λάδανο, του φυτού ήταν γνωστές από την αρχαιότητα[1]. Βιβλιογραφικές αναφορές του 17ου αιώνα μ.χ. αναφέρουν ότι η κύρια παραγωγική περιοχή ήταν η νήσος Κρήτη [2]. Τα υποείδη του φυτού τα οποία απαντώνται στην Κρήτη είναι τα Cistus creticus subsp. creticus και Cistus creticus subsp. eriocephalus [3]. Τα υποείδη αυτά δεν διαφέρουν μόνο μορφολογικά αλλά και χημειοταξονομικά, δηλ. περιλαμβάνουν και διαφορετικά συστατικά.

Η μεθοδολογία χαρακτηρισμού των συστατικών ήταν η εξής: Τα αιθέρια έλαια των υποειδών Cistus creticus subsp. creticus και Cistus creticus subsp. eriocephalus απομονώθηκαν με χημικές διεργασίες και τα συστατικά τους ταυτοποιήθηκαν σε μεγάλο ποσοστό. Ο χαρακτηρισμός των συστατικών των φυτών έγινε με την μέθοδο του συνδυασμού της Αέριας Χρωματογραφίας/Φασματοσκοπίας Μάζας (GC/ΜS). Από την μελέτη αυτή προκύπτουν τα εξής συμπεράσματα

1. Ο μεγαλύτερος αριθμός των συστατικών των δύο ειδών της Κρήτης
απαντάται και στα άλλα υποείδη του φυτού [3] τα οποία φύονται και σε
άλλες περιοχές της Μεσογείου.

2. Όπως προκύπτει από τα χρωματογραφήματα οι ομάδες των
συστατικών (μονοτερπένια, σεσκιτερπένια, διτερπένια) καθώς και το
πλήθος των συστατικών σε κάθε ομάδα, παρουσιάζουν σημαντικές
ομοιότητες σε όλα τα υποείδη του γένους.

3. Μια ομάδα διτερπενίων και συγκεκριμένα τα Μanoyl oxides
απαντάται μόνο στα υποείδη Cistus creticus subsp creticus. Cistus creticus
subsp. eriocephalus και σε ποσοστά τα οποία υπερβαίνουν το 40% του
αιθερίου ελαίου.

4. Μεγάλα ποσοστά των Manoyl oxides απαντώνται επίσης και στην
εμπορικά διαθέσιμη ρητίνη (ποιότητα gum) [4, 8] η οποία παράγεται στην
Βόρεια Κρήτη.

5. Οι ενώσεις αυτές παρουσίασαν συγκεκριμένη αντιμικροβιακή
δράση. Οι αντιμικροβιακές μελέτες έγιναν σε συνεργασία με τον Τομέα της
Φαρμακογνωσίας του Πανεπιστημίου Αθηνών [5-7, 9].

BIBΛlOΓPAΦIA

1. Xαβάκη, I. E,, Φυτά και Boτάνια της Κρήτης, Εκδόσεις Zήτα, 1970.

2. Geradr, G. The Herbal, or General History of Plants. Dover N. York,
1975

3. Cistaceae in Med-Checlist 2nd Ed. (1984) Greuter, W. Burdet, H. M.,
Long, G. Eds Geneve 315-316.

4. Gunther, E. (1952) The essential oils, Van Nostrand N. York 45-52.

5. Demetzos C., Homaditoy, V., Loukis, A., Philianos S.M. (1989) Pianta
Med. 55, 633-634.

6. Demetzos, C., Mitaku, S., Hottelier F., Harvala, C. Ann. Pharm. Fran.
47, 314-318, 1989

7. Demetzos C., Harvala C., Philianos S.M., Skaltsoynis A.L., J. Nat.
Products, 53,, 1990.

8. Zωάκης; N., Aνάλυση. tων συστατικών tou αιθερίου Ελαίου tou Cistus
creticus subsp, creticus L. (1993), Διπλωματική Εργασία, Τμήμα Χημείας

Πανεπιστημίου Κρήτης

9. Demetzos C., Loukis A., Spiliotis V, Stratigakis N., Zoakis N., Katerinopoulos H. E., J. Ess. Oil Res. 7, 407-410, 1995.

Περίληψη ομιλίας από το διήμερο Εκπαιδευτικό Σεμινάριο

Με τίτλο «Το κρητικό λάδανο»

της Ελληνικής Εταιρείας Εθνοφαρμακολογίας

στο Μπαλί Ρεθύμνου ( 13 – 14 Ιουλίου 1996 )