Ο Διοσκουρίδης (στο Περί ύλης ιατρικής Α, 97) αναφέρει : "Ένιοι δε και σχοινία επισύρουσι τοις θάμνοις και το προπλασθέν αυτοίς λίπος αποξύσαντες αναπλάσσουσιν".
Από αυτή τη μικρή καταγραφή του Διοσκουρίδη φαίνεται ότι ο αλάδανος μαζεύεται αιώνες τώρα, ακριβώς με τον ίδιο τρόπο. Δηλαδή επισύρουσι(σέρνουν) σχοινία πάνω στους θάμνους και το υλικό που μαζεύεται πάνω στα σχοινία, αποξύεται και αναπλάθεται
Τετάρτη 22 Νοεμβρίου 2006
Ο αλάδανος στην Οδύσσεια του Καζαντζάκη
ΑΠΟ ΤΗ ΡΑΨΩΔΙΑ Ε'
- Θέ μου και να πατήσω πια βουνό,
να πάρει ο νους αγέρα!
Ν' αρχίσει ο γάβρος σφέρδουκλας
ν' ανθεί κι ο λάδανος να ιδρώνει
κι η πετροπέρδικα να φτερουγάει,
να κακαρίζει ο λόγγος!
Μυαλό σπαγγέτι (όρθιος με το λάβδανο του μεσημεριού)
Όρθιος με το λάβδανο του μεσημεριού να στάζει στα
μάτια σου στέκεσαι πάνω απ’ το μάτι της κουζίνας που κοκκινίζει καθώς γυρνάς το διακόπτη. Στέκεσαι μαγνητισμένος για λίγο από τη θερμότητα που φτάνει ως τα μάγουλα και τα βλέφαρα σου.
Βαριά φαντάζει η κατσαρόλα που κατεβάζεις απ’ το ράφι και αφήνεις κάτω απ’ τη βρύση να γεμίσει. Κοιτάς ακόμα το πυρωμένο μάτι. Υπάρχει λόγος που τα πράγματα έχουν μια σειρά. Πρώτα νερό, μετά φωτιά.
Τα χτεσινά λίπη φλέγονται στιγμιαία και χάνονται σαν σώματα
ανθρώπων στην πυρά της ιεράς εξέτασης. Αμάρτησαν γιατί μολύνουν. Έτσι το σκέφτεσαι. Κι αφού η φωτιά καταβροχθίσει την υπόσταση τους, μένει μόνο εκείνη η θλιβερή ουσία. Ένας λεκές. Θυμάσαι εκείνο το πανίσχυρο καθαριστικό που σου χει τελειώσει από την προηγούμενη εβδομάδα. Θα ‘πρεπε να το σημειώσεις. Scripta manent. Τα λάθη γράφονται πάντα.
Μικρές φυσαλίδες στον πάτο της κατσαρόλας σαν πλάσματα που αναδύονται απ’ το πουθενά της γέννησης. Θα πεθάνουν επίσης στο δρόμο τους για την επιφάνεια του νερού. Στο δρόμο της ολοκλήρωσης καθώς θρυματιζόμενα θα παραδώσουν το φορτίο τους στην ατμόσφαιρα.
Σφίγγεις τα μακαρόνια με τα δυο χέρια. Μικρά αδύναμα κορμιά που θα θρυμματιστούν κάτω από την αβάσταχτη πίεση του ισχυρού. Καλύτερα να τα βράσεις ολόκληρα. Καμιά φορά ο θόρυβος που κάνουν μοιάζει με αυτόν χιλιάδων οστών. Κι εσύ οικότροφε με άσπρη φόρμα και διαλείψεις αμνησίας ξεχνάς να βάλεις το αλάτι. Το άλας της ζωής. Ποιο είναι το άλας της δικιάς σου;
Αγάπη; Αλάτι γράφει το βαζάκι. Πόσο βάζουν;
Πόσο αγάπη; Τα έχεις όλα. Βαζάκια στη σειρά. Μαύρο πιπέρι, ρίγανη, πάθος, δύναμη, κανέλα, νιάτα και θυμάρι. Μα ένα βαζάκι άδειο. Αφοσίωση. Άστο να βρίσκεται, μην το πετάξεις. Δεν τα πουλάνε πλέον τέτοια υλικά. Πρέπει να δώσεις για να πάρεις, μα τι να δώσεις; Άδειο μοιάζει. Θά ‘πρεπε κάποιος να σου δώσει πρώτος. Ποιος;
Τελείωσε το αλάτι.
Κάποιος πρέπει να φροντίσει γι αυτό. Η αγάπη; Δε βρίσκω πουθενά.
Δυο πράγματα μένουν να κάνεις τώρα. Μπορείς να κλαις πάνω απ’ τους ατμούς για δύο χρόνια, μήπως και τα δάκρυα νοστιμέψουν το σπαγγέτι, ή να ξυπνήσεις το μυαλό σου από αυτόν τον δαίδαλο και να βγεις έξω.
Μα είσαι κουρασμένος και για τα δυο. Ψοφίμι χωρίς αλάτι.
@ακουστικά.Soundgarden-Rhinosaur
Σάββατο 18 Νοεμβρίου 2006
Ηρόδοτος - Θάλεια(112) : ο αλάδανος στον Ηρόδοτο
111
1 Τὸ δὲ δὴ κινάμωμον ἔτι τούτων θωμαστότερον συλλέγουσι. ὅκου μὲν γὰρ γίνεται καὶ ἥτις μιν γῆ ἡ τρέφουσα ἐστί, οὐκ ἔχουσι εἰπεῖν, πλὴν ὅτι λόγῳ οἰκότι χρεώμενοι ἐν τοῖσιδε χωρίοισι φασὶ τινὲς αὐτὸ φύεσθαι ἐν τοῖσι ὁ Διόνυσος ἐτράφη· 2 ὄρνιθας δὲ λέγουσι μεγάλας φορέειν ταῦτα τὰ κάρφεα τὰ ἡμεῖς ἀπὸ Φοινίκων μαθόντες κινάμωμον καλέομεν, φορέειν δὲ τὰς ὄρνιθας ἐς νεοσσιὰς προσπεπλασμένας ἐκ πηλοῦ πρὸς ἀποκρήμνοισι ὄρεσι, ἔνθα πρόσβασιν ἀνθρώπῳ οὐδεμίαν εἶναι. 3 πρὸς ὦν δὴ ταῦτα τοὺς Ἀραβίους σοφίζεσθαι τάδε· βοῶν τε καὶ ὄνων τῶν ἀπογινομένων καὶ τῶν ἄλλων ὑποζυγίων τὰ μέλεα διαταμόντας ὡς μέγιστα κομίζειν ἐς ταῦτα τὰ χωρία, καί σφεα θέντας ἀγχοῦ τῶν νεοσσιέων ἀπαλλάσσεσθαι ἑκὰς αὐτέων· τὰς δὲ ὄρνιθας καταπετομένας τὰ μέλεα τῶν ὑποζυγίων ἀναφορέειν ἐπὶ τὰς νεοσσιάς, τὰς δὲ οὐ δυναμένας ἴσχειν καταρρήγνυσθαι ἐπὶ γῆν, τοὺς δὲ ἐπιόντας συλλέγειν. οὕτω μὲν τὸ κινάμωμον συλλεγόμενον ἐκ τούτων ἀπικνέεσθαι ἐς τὰς ἄλλας χώρας.
112
1 Τὸ δὲ δὴ λήδανον, τὸ καλέουσι Ἀράβιοι λάδανον, ἔτι τούτου θωμασιώτερον γίνεται· ἐν γὰρ δυσοδμοτάτῳ γινόμενον εὐωδέστατον ἐστί· τῶν γὰρ αἰγῶν τῶν τράγων ἐν τοῖσι πώγωσι εὑρίσκεται ἐγγινόμενον οἷον γλοιὸς ἀπὸ τῆς ὕλης. χρήσιμον δ᾽ ἐς πολλὰ τῶν μύρων ἐστί, θυμιῶσί τε μάλιστα τοῦτο Ἀράβιοι.
113
1 Τοσαῦτα μὲν θυωμάτων πέρι εἰρήσθω, ἀπόζει δὲ τῆς χώρης τῆς Ἀραβίης θεσπέσιον ὡς ἡδύ. δύο δὲ γένεα ὀίων σφι ἐστὶ θώματος ἄξια, τὰ οὐδαμόθι ἑτέρωθι ἐστί. τὸ μὲν αὐτῶν ἕτερον ἔχει τὰς οὐρὰς μακράς, τριῶν πηχέων οὐκ ἐλάσσονας, τὰς εἴ τις ἐπείη σφι ἐπέλκειν, ἕλκεα ἂν ἔχοιεν ἀνατριβομενέων πρὸς τῇ γῇ τῶν οὐρέων· 2 νῦν δ᾽ ἅπας τις τῶν ποιμένων ἐπίσταται ξυλουργέειν ἐς τοσοῦτο· ἁμαξίδας γὰρ ποιεῦντες ὑποδέουσι αὐτὰς τῇσι οὐρῇσι, ἑνὸς ἑκάστου κτήνεος τὴν οὐρὴν ἐπὶ ἁμαξίδα ἑκάστην καταδέοντες. τὸ δὲ ἕτερον γένος τῶν ὀίων τὰς οὐρὰς πλατέας φορέουσι καὶ ἐπὶ πῆχυν πλάτος.
ΟΛΟΚΛΗΡΗ Η ΘΑΛΕΙΑ ΣΤΟ :
η Θάλεια ολόκληρη στη Wikipedia (κείμενο στα αρχαία ελληνικά)
1 Τὸ δὲ δὴ κινάμωμον ἔτι τούτων θωμαστότερον συλλέγουσι. ὅκου μὲν γὰρ γίνεται καὶ ἥτις μιν γῆ ἡ τρέφουσα ἐστί, οὐκ ἔχουσι εἰπεῖν, πλὴν ὅτι λόγῳ οἰκότι χρεώμενοι ἐν τοῖσιδε χωρίοισι φασὶ τινὲς αὐτὸ φύεσθαι ἐν τοῖσι ὁ Διόνυσος ἐτράφη· 2 ὄρνιθας δὲ λέγουσι μεγάλας φορέειν ταῦτα τὰ κάρφεα τὰ ἡμεῖς ἀπὸ Φοινίκων μαθόντες κινάμωμον καλέομεν, φορέειν δὲ τὰς ὄρνιθας ἐς νεοσσιὰς προσπεπλασμένας ἐκ πηλοῦ πρὸς ἀποκρήμνοισι ὄρεσι, ἔνθα πρόσβασιν ἀνθρώπῳ οὐδεμίαν εἶναι. 3 πρὸς ὦν δὴ ταῦτα τοὺς Ἀραβίους σοφίζεσθαι τάδε· βοῶν τε καὶ ὄνων τῶν ἀπογινομένων καὶ τῶν ἄλλων ὑποζυγίων τὰ μέλεα διαταμόντας ὡς μέγιστα κομίζειν ἐς ταῦτα τὰ χωρία, καί σφεα θέντας ἀγχοῦ τῶν νεοσσιέων ἀπαλλάσσεσθαι ἑκὰς αὐτέων· τὰς δὲ ὄρνιθας καταπετομένας τὰ μέλεα τῶν ὑποζυγίων ἀναφορέειν ἐπὶ τὰς νεοσσιάς, τὰς δὲ οὐ δυναμένας ἴσχειν καταρρήγνυσθαι ἐπὶ γῆν, τοὺς δὲ ἐπιόντας συλλέγειν. οὕτω μὲν τὸ κινάμωμον συλλεγόμενον ἐκ τούτων ἀπικνέεσθαι ἐς τὰς ἄλλας χώρας.
112
1 Τὸ δὲ δὴ λήδανον, τὸ καλέουσι Ἀράβιοι λάδανον, ἔτι τούτου θωμασιώτερον γίνεται· ἐν γὰρ δυσοδμοτάτῳ γινόμενον εὐωδέστατον ἐστί· τῶν γὰρ αἰγῶν τῶν τράγων ἐν τοῖσι πώγωσι εὑρίσκεται ἐγγινόμενον οἷον γλοιὸς ἀπὸ τῆς ὕλης. χρήσιμον δ᾽ ἐς πολλὰ τῶν μύρων ἐστί, θυμιῶσί τε μάλιστα τοῦτο Ἀράβιοι.
113
1 Τοσαῦτα μὲν θυωμάτων πέρι εἰρήσθω, ἀπόζει δὲ τῆς χώρης τῆς Ἀραβίης θεσπέσιον ὡς ἡδύ. δύο δὲ γένεα ὀίων σφι ἐστὶ θώματος ἄξια, τὰ οὐδαμόθι ἑτέρωθι ἐστί. τὸ μὲν αὐτῶν ἕτερον ἔχει τὰς οὐρὰς μακράς, τριῶν πηχέων οὐκ ἐλάσσονας, τὰς εἴ τις ἐπείη σφι ἐπέλκειν, ἕλκεα ἂν ἔχοιεν ἀνατριβομενέων πρὸς τῇ γῇ τῶν οὐρέων· 2 νῦν δ᾽ ἅπας τις τῶν ποιμένων ἐπίσταται ξυλουργέειν ἐς τοσοῦτο· ἁμαξίδας γὰρ ποιεῦντες ὑποδέουσι αὐτὰς τῇσι οὐρῇσι, ἑνὸς ἑκάστου κτήνεος τὴν οὐρὴν ἐπὶ ἁμαξίδα ἑκάστην καταδέοντες. τὸ δὲ ἕτερον γένος τῶν ὀίων τὰς οὐρὰς πλατέας φορέουσι καὶ ἐπὶ πῆχυν πλάτος.
ΟΛΟΚΛΗΡΗ Η ΘΑΛΕΙΑ ΣΤΟ :
η Θάλεια ολόκληρη στη Wikipedia (κείμενο στα αρχαία ελληνικά)
Παρασκευή 17 Νοεμβρίου 2006
Πέμπτη 16 Νοεμβρίου 2006
Θεατρική παράσταση :"Ως ο Λάβδανος του Μυλοποτάμου και της Ίδης ο δίκταμος "
"Ως ο Λάβδανος του Μυλοποτάμου και της Ίδης ο δίκταμος "
Θεατρική παράσταση στα Πατεριανά Λουσακιών
20-08-2000 " Ως ο λάβδανος του Μυλοποτάμου και της Ίδης ο δίκταμος ".
Τα βήματα του Κρητικού συρτού , τα βήματα της Ιστορίας του τόπου.
Η παράσταση συντίθεται από κείμενα της Κρητικής λογοτεχνίας και επιχειρεί τη σκιαγράφηση της φυσιογνωμίας του τόπου όπως διαφαίνεται μέσα από τιςδημώδεις και τις έντεχνες εκφράσεις της πολιτιστικήςμας παράδοσης.
Επιλογή κειμένου - δραματουργική σύνθεση και σκηνοθεσία ΜιχάληςΒιρβιδάκης
Προοπτικές Εκμετάλλευσης αρωματικών φυτών Κρήτης του Κώστα Οικονομάκη
.jpg)
Τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά της Κρήτης.
http://www.patris.gr/archive/2002/9/22/
Τα κυριότερα είδη στα οποία γίνεται εκμετάλλευση σήμερα είναι:
1. ο Δίκταμος ( Οriganum dictamnus L.)
2. η Μαλοτίρα (Sideritis syriaca L.)
3. η Ρίγανη (Origanum vulgare ssp hirtum και O. onites)
4. η Φασκομηλιά (Salvia fruticosa)
5. η Ματζουράνα (Origanum microphyllum L.) και
6. η κομμεορρητίνη «Αλάδανος» από το φυτό Cistus creticus ssp creticus
Από τα παραπάνω είδη μόνο ο δίκταμος καλλιεργείται με κέντρο καλλιέργειας την Έμπαρο Ηρακλείου και τα γύρω χωριά, ενώ για τα υπόλοιπα γίνεται εκμετάλλευση των υπαρχόντων φυσικών πληθυσμών. Η καλλιεργούμενη με δίκταμο έκταση συνολικά στην Κρήτη κυμαίνεται από 20-100 στρέμματα ανάλογα με την τιμή που διαμορφώνεται στην αγορά την προηγούμενη καλλιεργητική περίοδο, χωρίς τον παραμικρό προγραμματισμό, οργάνωση ή έρευνα της αγοράς. Τελευταία παρουσιάζεται αξιοσημείωτο ενδιαφέρον από οίκους του εξωτερικού για το αιθέριο έλαιο του δικτάμου, πέραν της σε σημαντικές ποσότητες απορρόφησης του αποξηραμένου φυτού, από τον Ιταλικό οίκο Martini.
Ο δίκταμος και η μαλοτίρα έχουν χαρακτηρισθεί ως απειλούμενα είδη. Το πρώτο έχει διασωθεί με την καλλιέργεια, ενώ για το δεύτερο είδος, τη μαλοτίρα, η κατάσταση περιγράφεται ως δραματική χωρίς ίχνος υπερβολής.
Στον Ψηλορείτη η μαλοτίρα πρακτικώς έχει εξαφανισθεί, ενώ στα Λευκά Όρη εκτιμάται ότι έχει απομείνει το 30% των φυσικών πληθυσμών που υπήρχαν πριν από 30 χρόνια. Αιτία της καταστροφής εκτός από την υπερεκμετάλλευση είναι και η αλλαγή του πανάρχαιου συστήματος εκτροφής των αιγοπροβάτων, της μετακινούμενης δηλαδή κτηνοτροφίας, σε ένα σύστημα συνεχούς εκτροφής με μεταφερόμενες ζωοτροφές στην ίδια ορεινή περιοχή, με αποτέλεσμα την ολική καταστροφή της τοπικής χλωρίδας και λόγω υπερβόσκησης αλλά και λόγω καταπάτησης και καταστροφής, την άνοιξη, των νεαρών σποροφύτων όλων των φυτικών ειδών από τα εκτρεφόμενα ζώα.
Το Εργαστήριο Υδροπονίας - Αρωματικών φυτών του Ινστιτούτου Υποτροπικών & Ελιάς Χανίων έχει εγκαταστήσει από το 1995, στα πλαίσια της Κοινοτικής Πρωτοβουλίας LEADER I, πιλοτική βιολογική καλλιέργεια σε έκταση 5 στρεμμάτων στο οροπέδιο Ομαλού Χανίων με εξαιρετικά αποτελέσματα όσον αφορά εις το ύψος και την ποιότητα της παραγωγής. Η καλλιέργεια, όπως συνέβη και με τον Δίκταμο, είναι η αποτελεσματικότερη μέθοδος προστασίας και αυτού του απειλούμενου ενδημικού της Κρήτης.
Οι συγκομιζόμενες σήμερα ποσότητες μαλοτίρας από φυσικούς πληθυσμούς δεν επαρκούν για την κάλυψη των αναγκών της τοπικής αγοράς, ενώ παρατηρείται αξιοσημείωτη ζήτηση από έλληνες και ξένους επισκέπτες της Κρήτης οι οποίοι έτυχε να γνωρίσουν το προϊόν. Σημαντικές ποσότητες «Τσάϊ του Βουνού» (άλλα είδη Sideritis) εισάγονται στην Κρήτη από άλλες περιοχές της χώρας από τους βιοτέχνες συσκευαστές αρωματικών φυτών για την κάλυψη της ζήτησης της αγοράς.
Η ποιότητα της ελληνικής και μάλιστα της κρητικής ρίγανης είναι γνωστή στις διεθνείς αγορές για τα υψηλά ποιοτικά της χαρακτηριστικά (υψηλή περιεκτικότητα σε αιθέριο έλαιο πλουσιότατο σε καρβακρόλη). Οι ποσότητες ρίγανης που συλλέγονται από τους αυτοφυείς πληθυσμούς στην Κρήτη έχουν μειωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια και αυτό οφείλεται στη μείωση των αυτοφυών φυτών λόγω κυρίως της αλλαγής της γεωργικής πρακτικής (χημική ζιζανιοκτονία) που είχε σαν επακόλουθο την εξαφάνιση των αυτοφυών φυτών από τις παρυφές διαφόρων καλλιεργειών (ελιές, αμπέλια κλπ), στην αλλαγή χρήσεως γης σε περιοχές όπου αυτοφυόταν, καθώς και στη δυνατότητα απασχόλησης σε άλλες πλέον επικερδείς ή λιγότερο κοπιαστικές δραστηριότητες.
Η μείωση των συλλεγόμενων ποσοτήτων καθώς και η αύξηση της τιμής των ημερομισθίων είχε ως αποτέλεσμα την σημαντική αύξηση της τιμής του προϊόντος, που επέτρεψε την εισαγωγή ρίγανης ευτελούς ποιότητας και πολύ χαμηλής τιμής από γειτονικές χώρες και δυστυχώς τη συσκευασία και διακίνησή της στην αγορά, ελληνική και ξένη, με «ελληνικά χρώματα» που είχε ως αποτέλεσμα τη δυσφήμιση της ελληνικής ρίγανης στη διεθνή αγορά.
Θα λέγαμε ότι η ρίγανη που συλλέγεται στην Κρήτη αντιπροσωπεύει ποσοτικά λιγότερο από το 10% της διακινούμενης στην αγορά ως «κρητικής ρίγανης» και ως επί το πλείστον ιδιοκαταναλώνεται από τους συλλέκτες.
Το Εργαστήριο Υδροπονίας - Αρωματικών φυτών του Ινστιτούτου Υποτροπικών & Ελιάς Χανίων σε συνεργασία με τη Φαρμακευτική Σχολή του Παν/μίου Αθηνών, στα πλαίσια μιας εξελισσόμενης ερευνητικής εργασίας, έχει μελετήσει σημαντικό αριθμό των φυσικών πληθυσμών ρίγανης της Κρήτης και διατηρεί στις εγκαταστάσεις του από το 1999 συλλογή με τους πλέον ενδιαφέροντες από πλευράς αγρονομικών και ποιοτικών χαρακτηριστικών.
Αντίστοιχη με αυτή της ρίγανης είναι η εικόνα της αγοράς και για τη φασκομηλιά παρά το γεγονός ότι οι αυτοφυείς πληθυσμοί της Κρήτης παρουσιάζουν εξαιρετικά ποιοτικά χαρακτηριστικά, διαφοροποιούμενοι σε δύο μεγάλες ομάδες ως προς την περιεκτικότητα του αιθερίου ελαίου τους σε θουγιόνη, γεγονός που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί εμπορικά και ανάλογα με τον προορισμό χρήσης της.
Το Εργαστήριο Υδροπονίας - Αρωματικών φυτών του Ινστιτούτου Υποτροπικών & Ελιάς Χανίων σε συνεργασία με τη Φαρμακευτική Σχολή του Παν/μίου Αθηνών έχει μελετήσει σημαντικό αριθμό των φυσικών πληθυσμών φασκομηλιάς της Κρήτης και έχει εγκαταστήσει από το 1998 συλλογή με τους πλέον ενδιαφέροντες από πλευράς αγρονομικών και ποιοτικών χαρακτηριστικών.
Η ματζουράνα ή αντωναϊδα συλλέγεται κυρίως στα Λευκά Όρη και συνοδεύει τη μαλοτίρα στη χωρική εμπορική της συσκευασία, χωρίς να έχει σήμερα ιδιαίτερη οικονομική σημασία.
Η κομμεορρητίνη αλάδανος συλλέγεται ως έκκριμα από το φυτό Cistus creticus ssp creticus (αγκίσαρος, αλαδανιά) κατά παγκόσμια αποκλειστικότητα στην τέως επαρχία Μυλοποτάμου Ρεθύμνης με επίκεντρο το χωριό Σίσσες, όπου λειτουργεί και βιοτεχνία, που χρηματοδοτήθηκε στα πλαίσια του LEADER II, για τη συσκευασία και εξαγωγή σε αραβικές χώρες.
Β) ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ
Οι συνθήκες που επικρατούν σήμερα στην αγορά των κύριων γεωργικών προϊόντων της Κρήτης (ελαιόλαδο, εσπεριδοειδή κλπ) αλλά και οι τάσεις της διεθνούς αγοράς (στροφή του καταναλωτικού κοινού στα φυσικά προϊόντα), όπως και οι εφαρμοζόμενες πολιτικές (επιδοτήσεις, ενισχύσεις δράσεων) τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο συνηγορούν, ίσως περισσότερο από ποτέ άλλοτε στο παρελθόν, για την ανάπτυξη της καλλιέργειας των αρωματικών φυτών στο νησί μας. Επιπλέον, λόγοι προστασίας των απειλούμενων ειδών επιβάλουν την καλλιέργειά τους.
Τα διάφορα προγράμματα για την προστασία και ανάδειξη της Ορεινής ζώνης αποτελούν σήμερα μοναδικό εργαλείο για την ορθολογική, από πλευράς κοινωνικής, οικονομικής και οικολογικής θεώρησης, εφαρμογή δράσεων στην ορεινή ζώνη, μέσα στις οποίες πρωτεύοντα ρόλο έχει η καλλιέργεια επιλεγμένων αρωματικών-φαρμακευτικών φυτών.
Οι ερευνητικές εργασίες και τα πιλοτικά έργα που έχουν γίνει στο Εργαστήριο Υδροπονίας - Αρωματικών φυτών του Ινστιτούτου Υποτροπικών & Ελιάς Χανίων δίδουν ενδιαφέροντα στοιχεία όχι μόνο από πλευράς οικοφυσιολογίας και καλλιεργητικής τεχνικής ορισμένων επιλεγμένων ειδών αρωματικών φυτών της Κρήτης, αλλά και από πλευράς οικονομικότητας της καλλιέργειάς τους.
Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι η καλλιέργεια της μαλοτίρας (πάντα σε υψόμετρο μεγαλύτερο των 900μ) αποδίδει καθαρό ετήσιο εισόδημα από 600-800.000δρχ/στρέμμα, ενώ η καλλιέργεια της ρίγανης (ανεξαρτήτως υψομέτρου) από 400-600.000δραχμές, αποτελώντας έτσι την αποδοτικότερη (με βάση το επενδυόμενο κεφάλαιο) οικονομική δραστηριότητα σε ορεινές περιοχές.
Οι δύο αυτές καλλιέργειες δεν απαιτούν άρδευση και μπορούν να αναπτυχθούν σε οριακά, από πλευράς γονιμότητας, εδάφη, ενώ μπορούν να συνδυασθούν με τη μελισσοκομία καθώς και να ενταχθούν σε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο αγροτουρισμού-οικολογικού τουρισμού που θα περιλαμβάνει εκτός από τα κατάλληλα καταλύματα και τις υπηρεσίες, και μικρές μονάδες επεξεργασίας-εμπορίας φυσικών και παραδοσιακών προϊόντων, πολλαπλασιάζοντας έτσι το εισόδημα και προσφέροντας νέες θέσεις απασχόλησης στην περιοχή εφαρμογής.
Η καλλιέργεια της μαλοτίρας σε έκταση 2.000 στρεμμάτων στα Λευκά Όρη και τον Ψηλορείτη θα έσωζε το φυτό από τον αφανισμό και δεν θα αντιμετώπιζε κανένα πρόβλημα διάθεσης στην αγορά.
Εκτιμούμε ότι η αγορά σήμερα μπορεί εύκολα να απορροφήσει την παραγωγή από 50.000 στρέμματα ρίγανης της Κρήτης με εκλεκτά ποιοτικά χαρακτηριστικά.
Η καλλιέργεια μιας ελάχιστης έκτασης 2000 στρεμμάτων με ρίγανη καθιστά οικονομικά βιώσιμη και επικερδή τη λειτουργία μονάδας υδραπόσταξης για την παραλαβή του αιθερίου ελαίου όχι μόνο της ρίγανης αλλά και άλλων αρωματικών φυτών για τα οποία υπάρχει σημαντική ζήτηση στη διεθνή αγορά (δίκταμος, δαφνόφυλλα, φασκομηλιά).
Η καλλιέργεια του δίκταμου είναι αρδευόμενη και σχετικά απαιτητική σε εργατικά, παρουσιάζει όμως σημαντικές δυνατότητες επέκτασης, όντας αποκλειστικότητα της Κρήτης, καθώς όχι μόνο το αποξηραμένο προϊόν (δρόγη) αλλά και το αιθέριο του έλαιο έχουν αξιόλογη ζήτηση στη διεθνή αγορά. Η λειτουργία μιας μονάδας παραγωγής αιθερίου ελαίου, θα προσέφερε το προϊόν αυτό που σήμερα δεν διατίθεται παρά το ότι υπάρχει αγοραστικό ενδιαφέρον, αλλά και θα λειτουργούσε ρυθμιστικά στην αγορά για την εξισορρόπηση προσφοράς-ζήτησης του αποξηραμένου δίκταμου.
Η εφαρμογή προγράμματος διαχείρισης των φυσικών πληθυσμών του Cistus creticus και ενδεχομένως η καλλιέργειά του στο Μυλοπόταμο για την παραλαβή του «αλαδάνου» μπορεί να αποδώσει σημαντικά, με την προϋπόθεση ότι θα παραχθεί και θα προωθηθεί στη διεθνή αγορά το αιθέριο έλαιο που περιέχεται και το οποίο αποτελεί τον καλύτερο και ακριβότερο σταθεροποιητή (fixateur) αρωμάτων. Παρόμοια δραστηριότητα γίνεται στην Ισπανία με το φυτό Cistus ladanifer, του οποίου το προϊόν είναι ποιοτικά σημαντικά υποδεέστερο του δικού μας.
Η καλλιέργεια της φασκομηλιάς θεωρείται ως οικονομικά βιώσιμη, εφ΄ όσον εκμεταλλευθούμε την ποιοτική ποικιλότητα που παρουσιάζει το φυτό στο νησί μας και προσφέρουμε στην αγορά τυποποιημένα και επώνυμα προϊόντα ποιότητας.
Η στροφή των καλλιεργητών στα αρωματικά φυτά, την οποία θεωρούμε δεδομένη, λόγω της παρατηρούμενης σήμερα απαξίωσης των παραδοσιακών μας προϊόντων, προσκρούει στην αδυναμία εξεύρεσης πολλαπλασιαστικού υλικού, ενώ ορατός είναι και ο κίνδυνος γενετικής ρύπανσης των φυσικών πληθυσμών της Κρήτης στην περίπτωση που θα χρησιμοποιηθούν σπόροι ποικίλης προέλευσης από τα συσκευαστήρια αρωματικών φυτών που λειτουργούν στο νησί.
Θεωρούμε επιτακτική την ανάγκη παρέμβασης της Πολιτείας στην παραγωγή πιστοποιημένου πολλαπλασιαστικού υλικού αρωματικών φυτών όχι μόνο για την αποφυγή της γενετικής ρύπανσης αλλά και για την προστασία της ποιότητας των παραγόμενων προϊόντων.
Το Εργαστήριο Υδροπονίας-Αρωματικών φυτών του Ινστιτούτου Υποτροπικών & Ελιάς Χανίων (ΕΘΙΑΓΕ) θα μπορούσε ενισχυόμενο οικονομικά να ολοκληρώσει το ερευνητικό του έργο στους φυσικούς πληθυσμούς αρωματικών-φαρμακευτικών φυτών της Κρήτης και να προχωρήσει όχι μόνο στην παραγωγή πολλαπλασιαστικού υλικού ποιότητας αλλά και στην τεχνική υποστήριξη των καλλιεργητών.
του Δρ. Κωνσταντίνου Οικονομάκη
αναπληρωτή ερευνητή ΕΘΙΑΓΕ
στο Ινστιτούτο Υποτροπικών & Ελιάς Χανίων
Εργαστήριο Υδροπονίας - Αρωματικών φυτών
Προτάσεις για νέες καλλιέργειες |
Άρωμα Κρήτης του Κώστα Δ. Οικονομάκη : μια λογοτεχνική προσέγγιση των αρωματικών φυτών της Κρήτης
Άρωμα Κρήτης
Του Κώστα Δ. Οικονομάκη
Γεωπόνου, Ερευνητή στο Ινστιτούτο Ελιάς Χανίων
Ο Θείος Ιούνιος επύρωνε… που (περίπου) λέει ο ποιητής. Η πτήση 534 της Ο.Α. αναχώρησε, περιέργως, στην ώρα της από το αεροδρόμιο και μετά μισή περίπου ώρα οι "τυχεροί" επιβάτες ακούγαμε ότι πλησιάζαμε για προσγείωση στο αεροδρόμιο των Χανίων. Ήδη διακρίναμε κάτω το Ακρωτήρι με τους "γυμνούς λόφους", όπως αναφώνησε η Τζο που καθόταν δίπλα μου.
Η Τζο, δασκάλα και ο Πίτερ καθηγητής Φυσικής, ήταν ένα ζευγάρι Αγγλων από το Leeds στη ΒΔ Αγγλία, που η τύχη έφερε να καθίσουν δίπλα μου σ' αυτή την πτήση. Όπως οι περισσότεροι ξένοι, είχαν την ευγένεια να με καλησπερίσουν με το που κάθισα στη θέση μου. Όταν τους ρώτησα πώς και δεν ταξιδεύουν "πακέτο", όπως η πλειονότητα των συμπατριωτών τους, μου απάντησαν ότι ήθελαν να γνωρίσουν την Κρήτη και πίστευαν ότι αυτό μπορείς να το πετύχεις μόνο αν ξεφύγεις από τα καθιερωμένα μονοπάτια του μαζικού και απρόσωπου οργανωμένου τουρισμού και αφεθείς στην περιήγηση με οδηγό το ένστικτο και τη διαίσθησή του. Αυτά ειπωμένα από στόματα Αγγλων είναι καινοφανή και μου δημιούργησαν ένα κλίμα συμπάθειας, που στη συνέχεια ενισχύθηκε όταν αντιλήφθηκα τον "Αλέξη Ζορμπά" χαρτόδετο και φθαρμένο στις αποσκευές τους. Με ρώτησαν αν είμαι Κρητικός και στην κατάφαση μού ζήτησαν τη γνώμη μου από πού να ξεκινήσουν την περιήγησή τους στο νησί. Η απάντηση ήρθε αυτόματα όταν η Τζο διέκρινε το βράχο του Ακρωτηρίου και κατονόμασε "γυμνούς" τους λόφους. Δεν είναι γυμνοί, τους είπα, είναι σπαρμένοι με τα πιο ευωδιαστά βοτάνια του κόσμου και αν σκύψετε χαμηλά θα βρείτε ένα αριθμό φυτών τόσο μεγάλο σε ποικιλία ειδών που σε λίγες γωνιές της Γης θα συναντήσετε. Για παράδειγμα, η Κρήτη έχει τρεις φορές περισσότερα είδη φυτών από το Ηνωμένο Βασίλειό σας. Αρχίστε από εδώ τη γνωριμία σας με την Κρήτη! Η κάθοδός μας από το αεροπλάνο ήρθε να επιβεβαιώσει τα λόγια μου. Μόλις ξεφύγαμε από την "μπόχα" των καυσαερίων και της αναθυμιάσεις τής πυρωμένης ασφάλτου της πίστας του αεροδρομίου, η πνοή του μυροβόλου "γαρμπή" έκανε τον Πίτερ να αναφωνήσει: "Τι άρωμα!…".
Ήταν το συνονθύλευμα από τα "αιθέρια έλαια" των βοτάνων του Ακρωτηρίου που η ζέστη ανέβαζε ως τα ουράνια, πλημμύριζε τον αέρα και έφτανε ως τα ταλαιπωρημένα πνευμόνια μας. Άρωμα Κρήτης… Η συμπάθειά μου για τους ξένους μας που ήθελαν να γνωρίσουν την πραγματική Κρήτη με ώθησε να τους προτείνω να είμαι ο ξεναγός τους την επομένη, Σάββατο, στις βοτανικές τους περιπλανήσεις στο Ακρωτήρι, πράγμα που δέχτηκαν με ενθουσιασμό. Έτσι, πρωί-πρωί, αφού για breakfast γευτήκαμε την παραδοσιακή χανιώτικη μπουγάτσα που οι ρίζες της φτάνουν στις αλησμόνητες πατρίδες της Μικράς Ασίας, ξεκινήσαμε για το Ακρωτήρι.
Pancratium maritimum, το κρινάκι" της θάλασσας
Στην αμμώδη παραλία υπήρχαν θλιβερά κατάλοιπα ένδοξου παρελθόντος, δυο-τρεις συστάδες, όσες επέτρεψε η "ανάπτυξη" της περιοχής να επιβιώσουν, από το πανέμορφο "κρινάκι" της θάλασσας, το Pancratium maritimum, όχι ανθισμένο βέβαια αυτή την εποχή αλλά με λιγοστά και ταλαιπωρημένα φύλλα, υποσχόμενα όμως τη φθινοπωρινή πανδαισία των λουλουδιών τους. Το μυρωδάτο άνθος αυτού του φυτού, τους είπα, που κινδυνεύει από τις μεσογειακές ακτές λόγω της τουριστικής ή άλλης "ανάπτυξης", ενέπνευσε με το κάλλος του τον αρχαίο καλλιτέχνη που το ζωγράφισε με περίσσεια τέχνη στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης, όπως αποκάλυψε μετά 2.500 σχεδόν χρόνια η αρχαιολογική σκαπάνη. Δίπλα στα φυτά, πάνω στην άμμο, διακρίνουμε δυο-τρία μικρά "καρβουνάκια", είναι τα σπέρματα του φυτού, που λεπτά σαν κεφάλι καρφίτσας περιβάλλονται από κάτι σαν μαύρο "φελιζόλ", ένα είδος σωσίβιου που τους επιτρέπει να ταξιδεύουν πάνω στα κύματα διανύοντας χιλιάδες μίλια, φτάνοντας στις ακτές από τη μια άκρη της Μεσογείου στην άλλη για τον πολλαπλασιασμό και την εποίκηση. Το φυτό βέβαια πολλαπλασιάζεται και με τις "πατάτες" που παράγει, αλλά παρά την πολλαπλασιαστική του δυνατότητα πέφτει θύμα των όποιων ανθρώπινων δραστηριοτήτων στις ακτές, περιλαμβανομένου και του moto-cross στην άμμο.
Δίκταμο ή Έρωντας
Συνεχίζουμε απομακρυνόμενοι από τη θάλασσα και σε απόσταση όχι μεγαλύτερη από 100 μέτρα από την αιγιαλίτιδα ζώνη βλέπουμε σκαρφαλωμένο στους κατακόρυφους βράχους ένα μικρό φυτό με χνουδωτά άσπρα φυλλαράκια, είναι ο δίκταμος της Κρήτης (Origanum dictamnus), τους κάνω τις "συστάσεις". Φυτό αρχαίο όσο και η Κρήτη, που το εκτιμούσαν οι αρχαίοι από τον Ιπποκράτη με τον "ωκυτόκιον δίκταμνον", μέχρι τον Αριστοτέλη ("Επεί και εν Κρήτη φασί τα αίγας τας αγρίας, όταν τοξευθώσι ζητείν τον δίκταμνον δοκεί δε τούτον εκβλητικόν είναι των τοξευμάτων εν τω σώματι") και τον Θεόφραστο για τις πολύτιμες φαρμακευτικές του ιδιότητες και όταν "ίδιον της Κρήτης" κατά τον Θεόφραστο εξαγόταν (όπως και το Κώνειον) στην ηπειρωτική Ελλάδα για ποικίλες φαρμακευτικές χρήσεις. Ο Βιργίλιος στην "Αινειάδα" γράφει πως όταν ο Αινείας, γιος της Αφροδίτης, τραυματίστηκε στον Τρωικό Πόλεμο, η Αφροδίτη έτρεξε στην Κρήτη για να μαζέψει δίκταμο από τον Ψηλορείτη να του ανακουφίσει τους φριχτούς πόνους και φαίνεται ότι "χάριτι θεία" ο δίκταμος έκανε το θαύμα του κι ο Αινείας σώθηκε. Τους είπα ότι για τον δίκταμο ή έρωντα ή γνωστό με άλλα 8 ονόματα στην Κρήτη θα μπορούσαμε να μιλάμε όλη την ημέρα για την ιστορία, μυθολογία, παράδοση και σύγχρονη επιστημονική έρευνα και αφού με πολύ κόπο καταφέραμε να κόψουμε, με ένα μακρύ καλάμι και χάρη στις αναρριχητικές ικανότητες του Πίτερ, ένα μικρό φυλλαράκι για να μυρίσουν το μοναδικό του άρωμα, τους είπα ότι στο εργαστήριο απομονώσαμε ένα μεγάλο αριθμό ουσιών στο "αιθέριο έλαιό" του με κυρίαρχη την παρουσία της καρβακρόλης, ενός πανίσχυρου αντιμικροβιακού που δικαιολογεί εν μέρει τη φαρμακευτική χρήση του φυτού από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Ακόμα και ένας ερευνητής στην Αθήνα, πριν από 30 χρόνια, ανακάλυψε στα φύλλα του δίκταμου μια ουσία που την ονόμασε δικταμνίνη και που μπορεί να προκαλέσει συσπάσεις των μυών, δικαιώνοντας έτσι τις αρχαίες επίτοκες που τον χρησιμοποιούσαν για να επιταχύνουν τον τοκετό, αλλά και τις άγριες αίγες που τον έτρωγαν όταν είχαν χτυπηθεί από βέλος για να το αποβάλουν.
Μέντα
Κατεβαίνοντας ο Πίτερ από το βράχο, πήδησε στην όχθη του μικρού υφάλμυρου τέλματος, της "λίμνης του Καλαθά", κι αμέσως αναδύθηκε έντονη η μυρωδιά της μέντας που αναγνώρισε με έκπληξη η Τζο. Ο Πίτερ άθελά του πάτησε μια συστάδα από "φλισκούνι" (Menta pulegium) που πρόδωσε με το γλυκό της άρωμα την παρουσία της. Τους είπα ότι κατά τη μυθολογία η Μίνθη ήταν νύμφη, παλλακίδα του Πλούτωνα, από το οποίο μεταμορφώθηκε στο ομώνυμο φυτό για να αποφύγει τη ζηλοτυπία της Περσεφόνης.
Λυγαριά
Προχωρώντας λίγα μέτρα πιο πάνω συναντούμε τη Λυγαριά (Vitex agnuscastus) και τους προτείνω να μυρίσουν τα φύλλα και τα γαλάζια ανθάκια της. Στο σημείο αυτό σμίγει η μυρωδιά από την αλμύρα της θάλασσας με τα θυμιάματα που φέρνει το αεράκι από την ενδοχώρα κι έχουμε την έντονη αίσθηση πως βρισκόμαστε σ' ένα μοναδικό μυροβόλο νησί. Τους λέω ότι κατά τη μυθολογία, όταν ο Προμηθέας ελευθερώθηκε από τον Κένταυρο Χείρωνα έβαλε στο κεφάλι του ένα στεφάνι από κλαδιά λυγαριάς για να θυμάται τα δεσμά του που ήταν καμωμένα από αυτά κι ακόμα πως ο Όμηρος αναφέρει στην Ιλιάδα, ότι ο Αχιλλέας έδεσε τους γιους του Πριάμου με βέργες λυγαριάς στα δάση της Ίδης. Τους εξηγώ ότι από τη λυγαριά και τα καλάμια (Arundo donax) που φυτρώνουν εκεί δίπλα και που δεν θα τα συναντήσουμε αλλού στο Ακρωτήρι, παλαιότερα έφτιαχναν καλάθια και ίσως από αυτό να πήρε και το όνομα "Καλαθάς" η περιοχή.
Μυρτιά
Δίπλα στη λυγαριά βλέπουμε καταπράσινη τη μυρτιά (Myrtus communis) με "στίλβοντα" καταπράσινα φύλλα στολισμένα με τα κομψοτεχνήματα-άσπρα άνθη της, πηγή έμπνευσης για τον αρχαίο καλλιτέχνη, που κατασκεύασε το χρυσό στεφάνι μυρτιάς του τάφου της Βεργίνας. Η μυρτιά, τους λέω, ήταν αφιερωμένη στην Πάφιο Αφροδίτη που όταν βγήκε από τη θάλασσα κρύφτηκε πίσω από ένα τέτοιο θάμνο. Οι νύφες φορούσαν στεφάνια από μυρτιά. Τα φύλλα της είναι γεμάτα από αδένες με αιθέριο έλαιο που δίνει και τη μυρωδιά στο φυτό, οι αδένες αυτοί φαίνονται κόντρα στο φως σαν τρύπες. Κατά τη μυθολογία τις τρύπες αυτές είχε κάνει η Φαίδρα, η σύζυγος του Θησέα, που από τη στεναχώρια της για την περιφρόνηση του πρόγονού της Ιππόλυτου που είχε ερωτευθεί, τρύπησε τα φύλλα της μυρτιάς πριν κρεμαστεί στα κλαδιά της. Τη μυρτιά αναφέρει ο Θεόφραστος, ενώ ο Διοσκουρίδης χρησιμοποιούσε τους καρπούς της σε παθήσεις της κύστης και για δαγκώματα αραχνών και σκορπιών. Τους ώριμους καρπούς της χρησιμοποιούν οι χωρικοί της Σαρδηνίας για να παρασκευάσουν ένα νόστιμο και αρωματικό λικέρ. Κάποτε που βρέθηκα εκεί μου έμαθαν την τέχνη και από τότε δεν λείπει από το σπίτι μας, τους είπα, προσκαλώντας τους να το δοκιμάσουν όταν θα επιστρέφαμε στην πόλη.
Φασκομηλιά
Λίγα μέτρα πιο πάνω συναντούμε ανθισμένη τη φασκομηλιά (Salvia fruticosa), παρέα με την "άγρια φασκομηλιά" (Salvia pomifera) με τα γαλάζια προκλητικά λουλούδια της που θα μπορούσαν να τα κατατάξουν στα καλλωπιστικά φυτά. Τους λέω ότι το Salvia προέρχεται από το λατινικό ρήμα salvare = σώζω, γιατί στο Μεσαίωνα θεωρούσαν το φυτό πανάκεια για κάθε αρρώστια, ακόμα ότι από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα τη χρησιμοποιούσαν για τις φαρμακευτικές της ιδιότητες και ότι αναφέρεται από τον Ιπποκράτη, τον Θεόφραστο, τον Νίκανδρο, τον Διοσκουρίδη, τον Πλίνιο Γαληνό και άλλους σαν ευστόμαχο, διουρητικό και εμμηναγωγό. Επίσης την "άγρια φασκομηλιά", που είναι ενδημικό της Ελλάδας, τη χρησιμοποιούν οι Κρητικοί σαν "βραστάρι" κατά του σακχαροδιαβήτη. Αφήστε που στη γερμανική κατοχή, όπως μου είπε ο πατέρας μου, πολλοί Κρητικοί από έλλειψη καπνού κατέφευγαν σε υποκατάστασή του με ξερά φύλλα φασκομηλιάς, που έκαναν τσιγάρα με χαρτί εφημερίδας, όπως ο γέρο Κασόβιος, Μικρασιάτης πρόσφυγας, το επικείμενον της αφίξεως του οποίου στο καφενείο του παππού μου γινόταν αντιληπτό αρκετή ώρα πριν προσεγγίσει το οίκημα λόγω της αναδυόμενης οσμής φασκομηλιάς από το τσιγάρο του. Και σήμερα η προηγμένη χημική ανάλυση της φασκομηλιάς αποκάλυψε την παρουσία νικοτινικού οξέως στα φύλλα της, άριστο υποκατάστατο του καπνού! Τους είπα ότι στο αιθέριο έλαιο και των δύο ειδών, αλλά πολύ περισσότερο στην άγρια, υπάρχει μια ουσία ηπατοτοξική η "θουγιόνη", όμως στο εργαστήριο βρήκαμε φασκομηλιά από μια περιοχή στα Χανιά με πολύ χαμηλή περιεκτικότητα στην επικίνδυνη αυτή ουσία που κάνει "βραστάρι" ακίνδυνο.
Ρίγανη
Στην πλαγιά ενός λιόφυτου συναντούμε αγέρωχη και ολάνθιστη τη ρίγανη (Origanum vulgare ssp hirtum). Ο Πίτερ και η Τζο τη γνωρίζουν ήδη από την πατρίδα τους, αφού χρησιμοποιούν "Greek oregano" όταν θέλουν να δώσουν εξωτική γεύση και άρωμα στα φαγητά τους. Δεν ήξεραν όμως ότι την ονομασία "ορίγανον" την είχε δώσει ο παππούς Όμηρος και τη διαφύλαξαν από τότε οι νεότερες γενιές Ελλήνων, θέλοντας να τονίσει τη λαμπρή παρουσία του φυτού στα γυμνά βουνά της Ελλάδας, αφού το όνομα προέρχεται από το "όρος" και "γάνος = λαμπρότητα". Το φυτό ως ορίγανον αναφέρεται από τον Θεόφραστο, τον Διοσκουρίδη και τον Πλίνιο. Πολύτιμο μελισσοτροφικό και αρτυματικό φυτό, πλούσιο σε αιθέριο έλαιο με την "αντιβιοτική" καρβακόλη, που στην Κρήτη παρουσιάζει το μεγαλύτερο ποσοστό αιθέριου ελαίου που αναφέρει η διεθνής βιβλιογραφία και το προϊόν συλλογής των αυτοφυών φυτών αποτελεί αντικείμενο εκμετάλλευσης από τους ορεινούς Κρητικούς με προορισμό την Ελλάδα και το εξωτερικό.
Θρούμπι
Λίγα μέτρα πιο πάνω, προδομένο από το άρωμά του εμφανίζεται το "θρούμπι" (Satureja thymbra), η θύμβρη του Θεόφραστου και του Διοσκουρίδη με τα ρόδινα ανθάκια της, μοσχομυριστή, που μαζί με το παρακείμενο θυμάρι (Coridothymus capitatus), που δεν είχε όμως ανθίσει ακόμα, είναι τα κύρια φυτά για τη διατροφή των μελισσών που παράγουν το θυμαρίσιο μέλι, φάρμακο περισσότερο παρά τροφή χάρη στην αντισηπτική καρβακρόλη που περιέχει και που και αυτή τη βρίσκουμε σαν κύριο συστατικό στα αιθέρια έλαια των δύο φυτών. Αυτή η καρβακρόλη που υπάρχει σε όλα τα μέρη των φυτών και κυρίως στα φύλλα που πέφτουν από την καλοκαιρινή ξηρασία για να εμποδίσουν την εξάτμιση του πολύτιμου νερού σχηματίζοντας στρώμα κάτω από τα φυτά, έχει ένα σημαντικό ρόλο στη βιολογία των, αφού εμποδίζει το φύτρωμα των σπόρων που θα ξυπνούσε από το λήθαργο η όποια πρόσκαιρη καλοκαιρινή βροχή, αφήνοντας στη συνέχεια τα νεαρά σπορόφυτα στον ανελέητο καυτό καλοκαιρινό ήλιο και την παρατεταμένη ξηρασία. Δεν φυτρώνουν όμως οι σπόροι χάρη στην "προστάτιδα" καρβακρόλη μέχρι το φθινόπωρο και το χειμώνα, που οι πλούσιες βροχές θα απομακρύνουν τα ίχνη της από το έδαφος ελευθερώνοντας το φύτρωμα των σπόρων που τότε πια τα σπορόφυτά τους θα βρουν ευνοϊκές, από πλευράς υγρασίας, συνθήκες για επιβίωση.
Λαδανιά
Λίγο πιο πάνω τούς παρουσιάζω ολάνθιστη, λαμπερή με ρόδινα τσαλακωμένα πέταλα των λουλουδιών της τη "λαδανιά" (Cistus creticus), τον "αγκίσαρο" των Κρητικών που ευωδιάζει τον τόπο με τη μυρωδιά του ρετσινιού που παράγει και που δεν είναι άλλο από το μύρο της Αγίας Γραφής. Μα, αυτό είναι rock-rose, το έχουμε στον κήπου του σχολείου μου για καλλωπιστικό, αναφωνεί η Τζο! Εμείς εδώ προτιμούμε του Ιβίσκους για καλλωπιστικά (…), της απαντώ. Το ρετσίνι αυτό με το όνομα "λάδανον", τους λέω, αναφέρεται από τον Ηρόδοτο, ενώ ο Διοσκουρίδης δίνει μια λεπτομερή περιγραφή του τρόπου συλλογής του από τα γένια και τα πόδια των τράγων και των κατσικιών πάνω στα οποία κολλά, αλλά και με ένα εργαλείο με σχοινιά όπως γίνεται και σήμερα, ενώ του καταλογίζει ιδιότητες στηρικτικές των τριχών, θερμαντικές και στυπτικές. Σήμερα το ρετσίνι, που λέγεται από τους ντόπιους "αλάδανος" (τους τονίζω και εδώ το θαύμα της συνέχειας της ελληνικής γλώσσας μέσα από τους αιώνες, τους λογής κατακτητές και κατατρεγμούς), συλλέγεται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο και κατά "παγκόσμια αποκλειστικότητα" από τους κατοίκους του ορεινού χωριού Σίσσες Μυλοποτάμου Ρεθύμνης και εξάγεται στις αραβικές χώρες όπου χρησιμοποιείται σαν θυμίαμα. Η εργαστηριακή έρευνα έδωσε τελευταία πολλές πληροφορίες για τις ουσίες που περιέχει ο αλάδανος αλλά και τις ιδιότητές τους, δικαιώνοντας τους Μυλοποταμίτες που τον χρησιμοποιούν ακόμα και κατά του καρκίνου της μήτρας.
Στο μεταξύ, και ενώ έχουμε διανύσει μόλις 200 μέτρα από την ακτή, το σημείο εκκίνησής μας, απόσταση όμως πολύ μεγάλη για τα χλωριδικά δεδομένα της Κρήτης, ώστε να έχουμε κάνει ένα σωρό καινούργιους γνώριμους από το βασίλειο της Χλωρίδας, της θεάς της βλάστησης για τους αρχαίους Έλληνες, ο ήλιος έχει ανέβει και μαζί του και η θερμοκρασία που κάνει πιο έντονη την εξάτμιση των αιθέριων ελαίων και πιο μεθυστικό το αεράκι που μας χαϊδεύει στο πέρασμά του. Μεθυσμένος με τα χρώματα και τα αρώματα, εξηγώ στους ξένους μας μέσα στο αυτοκίνητο για την επιστροφή στα Χανιά, ότι τώρα γεύονται τα αρώματα του τέλους της άνοιξης και πως αν έλθουν άλλη εποχή θα γευτούν άλλα και διαφορετικά αρώματα, από αυτά που αναδίδει το ξερό χώμα στις πρώτες σταγόνες της βροχής μέχρι αυτά που αφήνουν ξερά φρύγανα κάτω από τον πυρωμένο αυγουστιάτικο ήλιο. Στην αρχή της άνοιξης θα μυρίσουν το άρμα των μοναδικών αγριολούλουδων της Κρήτης.
Φτάνοντας στα Χανιά καταστρώνουμε σχέδιο βοτανικών εξορμήσεων μια και, με πραγματική λύπη μου, αδυνατούσα να τους συνοδεύσω τις επόμενες ημέρες στις εξόδους τους. Τους συνέστησα προτού στραφούν πιο δυτικά προς τα Καστανοχώρια της Κισσάμου, να ανηφορίσουν στα Κεραμειά, να πάνε στους Κάμπους και να κάτσουν κάτω από τον πλάτανο στο Καφετυροοινοπαντοπωλείο του 90χρονου φίλου μου Χαρίδημου για να γευτούν τη μοναδική "στάκα" που μαγειρεύει η γυναίκα του και τον τερψιλαρύγγιο μαρουβά του (μαύρο παλιό κρασί από την ποικιλία αμπελιού "Μαύρο Ρωμέικο", που καλλιεργείται μόνο στο Ν. Χανίων).
Μαλοτήρα
Να συνεχίσουν προς την Τσακίστρα και τις Καρές Αποκορώνου, το χωριό του παππού μου, για να θαυμάσουν το πλούσιο αλπικό τοπίο και από εκεί πεζοί να πάνε στον Αγιο Παύλο και ν' ανεβούν πιο ψηλά στα 1.500 μέτρα για να θαυμάσουν τα τελευταία λιβάδια "μαλοτήρας" (Sideritis syriaca), που το όνομά της προέρχεται από τις ιταλικές λέξεις male = αρρώστια και tirare = σύρω, επειδή στην ενετοκρατούμενη Κρήτη τη θεωρούσαν πανάκεια σε κρυολογήματα και παθήσεις του αναπνευστικού, απειλούμενο ενδημικό φυτό της Δυτικής Κρήτης που χρησιμοποιείται αιώνες τώρα για την Παρασκευή του πρωινού ροφήματος (βραστάρι) των Κρητικών, μαζί με το άλλο ενδημικό, τη μυρωδάτη ματζουράνα (Origanum microphyllum) που θα βρουν να φυτρώνει δίπλα στη μαλοτήρα σε υψόμετρο πάνω από 900 μέτρα.
Χωρίσαμε και συμφωνήσαμε να μου τηλεφωνήσουν όταν θα επέστρεφαν στην πόλη για να αναχωρήσουν για την πατρίδα τους. Με προσμονή δέχθηκα το τηλεφώνημά τους την επόμενη Παρασκευή, συναντηθήκαμε και μου εξιστόρησαν τις πλούσιες εμπειρίες τους και το θαυμασμό τους για το νησί και τους ορεσίβιούς του, που πρόσφεραν απλόχερα τη φιλοξενία τους. Ήταν τόσα τα ενδιαφέροντα που συνάντησαν στις περιηγήσεις τους που δεν πρόφτασαν να απομακρυνθούν από το νομό Χανίων, μένοντας με την υπόσχεση μιας επόμενης επίσκεψης για την εξερεύνηση της υπόλοιπης Κρήτης. Οι φίλοι μου δεν έφυγαν με μπρούτζινο χρώμα και έντονη μυρωδιά καρύδας από τα γνωστά αντιηλιακά λάδια, όπως οι περισσότεροι ξένοι μας. Πρόλαβαν και γεύτηκαν σε όλο του το μεγαλείο το άρωμα που αναδίδει κάθε ταπεινό χορτάρι τού ευλογημένου αυτού τόπου και έφυγαν με τις ψυχές τους ποτισμένες μ' αυτό, με το Άρωμα της Κρήτης.
Από το 4ο τεύχος, του εξαιρετικού περιοδικού ΚΡΗΤΙΚΟ ΠΑΝΟΡΑΜΑLadanum in Bible
LADANUM (CTAKTH [ADEFL], RESINA),
Gen. 37251 (RYE. MYRRH) 4311t (EV MYRRH), is the
name of a resin called by the Arabs Lidhan or ladan‘
which was yielded by some species of Cistus. It was
known to the Greeks as early as the times of Herodotus
and Theophrastus by the names X+Sov, hdSuvov, and
h.?Suvor, which are very closely allied to the Arabic name.
Ladanum is described by Herodotus (3 1x2) as particulaFly fragrant, though gathered from the beards of goats, on which it is found sticking ; similarly Dioscorides (1 128). Tournefort,
in modern times (Voyage, 129)) has given a detailed description of the mode of obtaining ladanum. He relates that it is now gathered by means of a Aasavronjpmv or kind of flail2 with which the plants are threshed. When these thongs are loaded with the fiagrant and sticky resin they are scraped with a knife. the substance is then roiled into a mass, in which state‘it is called ladanum or labdanum. Ladanum consists of resin and volatile oil, and is highly fragrant, and stimulant as a medicine but is often adulterated wlth sand in commerce. The ladan& which is used in Europe is collected chiefly in the Greek isles, and also in continental Greece. It is yielded by species of the genus Cistus (especially by C. weticus) which are known in this country by the name of Rock Rose ; they are natives of the S. of Europe, the Mediterranean islands, and the N. of Africa. According to Tristram (FFP 235) Palestinian ladanum is derived from Cisfus villosus L., which grows ‘in the hill district; E. and W. of Jordan,’ ahd is ‘especially plentiful on Carmel. Cistus creticus, which LS only a varietyof this and distinguished by its yiscidity, is fthe common formon the southern hdls.’ [Fonck thmks of the C~strrs salv’uifoo(ius, which is also plentiful on Carmel, for the ladanum ; but H. Christ (ZDPV 65fi [1899]) questions this identification.] Ladanum is said by Pliny. as it was long before said by Herodotus, to be a product of Arabia, though this has not been proved to be the case in modern times. Enoi~gh, however, has been adduced to show that Zadanum was known to, and esteemed by, the ancients ; and, as it is 1 According to Moidtmann and Muller (Sub. Dfnk. 84) the ZEdhan is the proper Arabic form derived from Persian. 2 Specimens of the implement can be seen in the Museum at Kew (Crete and Cyprus).
Page 2692
stated to have been a product of Syria, it was very likely to have been sent to Egypt both as a present and as merchandise. The word Zridan is found in the inscription on a S. Arabian censer (Sa6. Denk. 84). and in Assyrian in the list of objects received as tribute from Damascus byTiglath-Pileser 111. (KA TC2) 151, 18). The biblical narrative (J) shows that was some precious gum produced in Canaan or at least in Gilead. See Royle's article ' Lot' in Kitto's Bibl. Cycl., on which this article is mainly based. N. M.-W. T. T.-
page 2963
http://www.case.edu/univlib/preserve/Etana/encyl_biblica_l-p/laadah-lazarus.pdf
Myrrh
Myrrh - Heb. mor.
(1.) First mentioned as a principal ingredient in the holy anointing oil (Ex. 30:23). It formed part of the gifts brought by the wise men from the east, who came to worship the infant Jesus (Matt. 2:11). It was used in embalming (John 19:39), also as a perfume (Esther 2:12; Ps. 45:8; Prov. 7:17). It was a custom of the Jews to give those who were condemned to death by crucifixion "wine mingled with myrrh" to produce insensibility. This drugged wine was probably partaken of by the two malefactors, but when the Roman soldiers pressed it upon Jesus "he received it not" (Mark 15:23). (See GALL .)
This was the gum or viscid white liquid which flows from a tree resembling the acacia, found in Africa and Arabia, the Balsamodendron myrrha of botanists. The "bundle of myrrh" in Cant. 1:13 is rather a "bag" of myrrh or a scent-bag.
(2.) Another word lot is also translated "myrrh" (Gen.
http://www.htmlbible.com/kjv30/easton/east2632.htm
Myrrh
NET Glossary: a reddish-brown resinous material, the dried sap of the myrrh tree, Commiphora myrrha or Balsamodendron, an ingredient of perfumes and incense highly prized in ancient times and often worth more than its weight in gold; myrrh was also used as an ingredient in embalming ointment
Myrrh [EBD]
Heb. mor. (1.) First mentioned as a principal ingredient in the holy anointing oil (Ex. 30:23). It formed part of the gifts brought by the wise men from the east, who came to worship the infant Jesus (Matt. 2:11). It was used in embalming (John 19:39), also as a perfume (Esther 2:12; Ps. 45:8; Prov. 7:17). It was a custom of the Jews to give those who were condemned to death by crucifixion "wine mingled with myrrh" to produce insensibility. This drugged wine was probably partaken of by the two malefactors, but when the Roman soldiers pressed it upon Jesus "he received it not" (Mark 15:23). (See GALL.)
This was the gum or viscid white liquid which flows from a tree resembling the acacia, found in Africa and Arabia, the Balsamodendron myrrha of botanists. The "bundle of myrrh" in Cant. 1:13 is rather a "bag" of myrrh or a scent-bag.
(2.) Another word lot is also translated "myrrh" (Gen. 37:25; 43:11; R.V., marg., "or ladanum"). What was meant by this word is uncertain. It has been thought to be the chestnut, mastich, stacte, balsam, turpentine, pistachio nut, or the lotus. It is probably correctly rendered by the Latin word ladanum, the Arabic ladan, an aromatic juice of a shrub called the Cistus or rock rose, which has the same qualities, though in a slight degree, of opium, whence a decoction of opium is called laudanum. This plant was indigenous to Syria and Arabia.
Myrrh [NAVE]
MYRRH, a fragrant gum. A product of the land of Canaan, Song 4:6, 14; 5:1.
One of the compounds in the sacred anointing oil, Ex. 30:23.
Used as a perfume, Esth. 2:12; Psa. 45:8; Prov. 7:17; Song 3:6; 5:13.
Brought by wise men as a present to Jesus, Matt. 2:11.
Offered to Jesus on the cross, Mark 15:23.
Used for embalming, John 19:39.
Traffic in, Gen. 37:25; 43:11.
MYRRH [SMITH]
This substance is mentioned in (Exodus 30:23) as one of the ingredients of the "oil of holy ointment:" in (Esther 2:12) as one of the substances used in the purification of women; in (Psalms 45:8; Proverbs 7:17) and in several passages in Canticles, as a perfume. The Greek occurs in (Matthew 2:11) among the gifts brought by the wise men to the infant Jesus and in (Mark 15:23) it is said that "wine mingled with myrrh" was offered to but refused by, our Lord on the cross. Myrrh was also used for embalming. See John 19;39 and Herod. ii. 86. The Balsamodendron myrrha , which produces the myrrh of commerce, has a wood and bark which emit a strong odor; the gum which exudes from the bark is at first oily, but becomes hard by exposure to the air. (This myrrh is in small yellowish or white globules or tears. The tree is small, with a stunted trunk, covered with light-gray bark, It is found in Arabia Felix. The myrrh of (Genesis 37:25) was probably ladalzum , a highly-fragrant resin and volatile oil used as a cosmetic, and stimulative as a medicine. It is yielded by the cistus , known in Europe as the rock rose, a shrub with rose-colored flowers, growing in Palestine and along the shores of the Mediterranean. --ED.) For wine mingled with myrrh see GALL.
MYRRH [ISBE]
MYRRH - mur:
(1) (mor or mowr; Arabic murr]): This substance is mentioned as valuable for its perfume (Ps 45:8; Prov 7:17; Song 3:6; 4:14), and as one of the constituents of the holy incense (Ex 30:23; see also Song 4:6; 5:1,5,13). Mor is generally identified with the "myrrh" of commerce, the dried gum of a species of balsam (Balsamodendron myrrha). This is a stunted tree growing in Arabia, having a light-gray bark; the gum resin exudes in small tear-like drops which dry to a rich brown or reddish-yellow, brittle substance, with a faint though agreeable smell and a warm, bitter taste. It is still used as medicine (Mk 15:23). On account, however, of the references to "flowing myrrh" (Ex 30:23) and "liquid myrrh" (Song 5:5,13), Schweinfurth maintains that mor was not a dried gum but the liquid balsam of Balsamodendron opobalsamum.
See BALSAM.
Whichever view is correct, it is probable that the smurna, of the New Testament was the same. In Mt 2:11 it is brought by the "Wise men" of the East as an offering to the infant Saviour; in Mk 15:23 it is offered mingled with wine as an anesthetic to the suffering Redeemer, and in Jn 19:39 a "mixture of myrrh and aloes" is brought by Nicodemus to embalm the sacred body.
(2) (loT, stakte; translated "myrrh" in Gen 37:25, margin "ladanum"; 43:11): The fragrant resin obtained from some species of cistus and called in Arabic ladham, in Latin ladanum. The cistus or "rock rose" is exceedingly common all over the mountains of Palestine (see BOTANY), the usual varieties being the C. villosus with pink petals, and the C. salviaefolius with white petals. No commerce is done now in Palestine in this substance as of old (Gen 37:25; 43:11), but it is still gathered from various species of cistus, especially C. creticus in the Greek Isles, where it is collected by threshing the plants by a kind of flail from which the sticky mass is scraped off with a knife and rolled into small black balls. In Cyprus at the present time the gum is collected from the beards of the goats that browse on these shrubs, as was done in the days of Herodotus iii.112).
E. W. G. Masterman
http://net.bible.org/dictionary.php?word=Myrrh
Ladanum (Cistus incanus L.)
“Take some of the choice fruits from the land, and carry them down as a present to the man—a little balm and a little honey, gum, myrrh, pistachio nuts and almonds”
The balm mentioned in Genesis is thought to be ladanum, a sturdy shrub that adorns the hills beside the Mediterranean. Popularly known as Rock Rose, the plant’s papery white or pink flowers belie the strength of its balm, a yellowish resin that exudes a strong scent of ambergris. It was believed to have medicinal properties and is still used in perfume manufacture and as incense in churches of the eastern rite.
Μικροί Αλαδανάρηδες
Στα πλαίσια των εκδηλώσεων για τον αλάδανο το 2005, από το Δημοτικό Σχολείο Σισών, οι μαθητές παρακολούθησαν από κοντά και συμμετείχαν στη συλλογή αλαδάνου. Από τα πανάρχαια χρόνια οι κάτοικοι της περιοχής τον συλλέγουν με ακριβώς τον ίδιο τρόπο.Ο Διοσκουρίδης (στο Περί ύλης ιατρικής Α, 97) αναφέρει : "ένιοι δε και σχοινία επισύρουσι τοις θάμνοις και το προπλασθέν αυτοίς λίπος αποξύσαντες αναπλάσσουσιν". Αξίζει να σημειωθεί ότι μέχρι πριν λίγα χρόνια οι Σισανοί χρησιμοποιούσαν, ακόμα, σχοινιά για να συλλέξουν αλάδανο. Εντελώς πρόσφατα τα σχοινιά αντικαταστήθηκαν από πλαστικά λουριά ενώ για το ξύσιμο του αργαστηριού χρησιμοποιείται ένα εργαλείο που λέγεται ξυστρί(αποξύσαντες).
Τετάρτη 15 Νοεμβρίου 2006
Φυλλάδιο των εκδηλώσεων του Δημοτικού Σχολείου Σισών στις 15 Ιουνίου 2005
Υπ.Ε.Π.Θ | Ευρωπαϊκή Ένωση |
Πανεπιστήμιο Αιγαίου | |
Σχολικά Προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (ΣΠΠΕ) | |
3/θέσιο Δημοτικο σχολειο σισων
μια περιβαλλοντικη εργασια
των μαθητων του σχολειου
με θέμα:
«Όταν γυρίζει ο αλάδανος τ’ αχτένιστο κεφάλι του»
Το «αλαδάνισμα» είναι μια επίπονη, πολύωρη και δύσκολη διαδικασία. Ο «αλαδανάρης» πρέπει να είναι για πολλές ώρες στον ήλιο σηκώνοντας το αργαστήρι και χαιδεύοντας το φυτό. Το μικρότερο σε βάρος αργαστήρι είναι 3 κιλά. Οι λουρίδες του σήμερα είναι από λάστιχο. Η μέρα που θα επιλεχθεί για αλαδάνισμα θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα ζεστή για να ιδρώσει το φυτό και να εκκρίνει το ρετσίνι στις λουρίδες του αργαστηριού
Ο κύριος Νύκταρης Κώστας με το γεμάτιολάδανο αργαστήρι του. Το «γεμάτο» αργαστήρι φαίνεται από το μαύρο χρώμα του. Οι λουρίδες του άδειου αργαστηριού είναι μπλε.Έπειτα, αφού γεμίσουν το αργαστήρι τους, το απλώνουν πάνω σε ένα τσουβάλι και με ένα ειδικό εργαλείο, το «ξυστρί», ξύνουν τις λουρίδες του και συλλέγουν το λάδανο. Υψηλή θερμοκρασία απαιτείται και για το ξύσιμο του αργαστηριού.
Η διαδικασία ξυσίματος και το προιόν του αλάδανου από τη σύζυγο του κυρίου Κώστα , Νύκταρη Πόπη.
ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΕΙΣ
Συχνά γίνεται σύγχυση μεταξύ των όρων λάδανου και λάβδανου. Μέσα από την εργασία μας διαπιστώσαμε πως πρόκειται για δύο διαφορετικές ουσίες. Το λάβδανο παράγεται από το όπιο και όχι από την αλαδανιά.
Η συλλογή του αλάδανου γίνεται και στην Ισπανία αλλά με διαφορετικό τρόπο. Οι αλαδανιές κόβονται, βράζονται σε μεγάλα καζάνια και το λάδανο επιπλέει και συλλέγεται. Εξάγεται στη Γαλλία όπου χρησιμοποιείται ως αιθέριο έλαιο για την παρασκευή αρωμάτων.
Οι λουρίδες του αργαστηριού δεν πληγώνουν τις αλαδανιές και δεν τις καταστρέφουν γιατί δεν τις χτυπούν αλλά τις χαιδεύουν.
Οι αλαδανιές κινδυνεύουν από την οικοπεδοποίηση, την καλλιέργεια ελιών και την υπερβόσκηση. Σύμφωνα με τον κύριο Οικονομάκη τα φύλλα της αλαδανιάς αλλάζουν μορφή μετά τη χρήση τους ως τροφή κατσικοπροβάτων. Τη διαφοροποίηση αυτή τη διαπιστώσαμε και εμείς μετά από τα λεγόμενα αυτά.
Aλαδανιά, το αρωματικό φυτό του τόπου μου!
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
Η αλαδανιά, ο αλάδανος, ο αγκίσσαρος ή Κιστός ο Κρητικός σύμφωνα με την επιστημονική ονομασία του είναι ένα από τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά που αυτοφύεται στους θαμνότοπους, κατά συστάδες, στις ημιορεινές και ορεινές περιοχές της Κρήτης. Υπάρχει σε πολλές περιοχές της Μεσογείου, της Κριμαίας και του Καυκάσου. Η φυσική του θέση είναι σε ξηρές, πετρώδεις θέσεις, σε φρύγανα και διάκενα δασών.
Πρόκειται για ένα μικρό αειθαλή θάμνο με πολύκλαδο βλαστό και παχιά, ρυτιδώδη φύλλα. Τα φύλλα του και οι τρυφεροί βλαστοί του εκκρίνουν την κομμεορητίνη που λέγεται αλάδανος. Ο πολλαπλασιασμός του γίνεται με σπόρους και ανήκει στην κατηγορία των πυρόφυτων. Τα άνθη του είναι σα μικρά ροδόχρωμα τριαντάφυλλα με πέντε κυματιστά πέταλα. Υπάρχουν δύο ειδών αλαδανιές. Η κρίθινη που έχει ροζ-μοβ άνθη και η σίτινη που έχει κίτρινα άνθη. Η αλαδανιά με τα λευκά άνθη είναι σπανιότερη και δεν εκκρίνει την κομμεορητινή που αναφέραμε.
Η Φραγκάκη Ευαγγελία στο βιβλίο της «Συμβολή εις τη δημώδη ορολογίαν των φυτών» μιλάει για την ομορφιά των ανθών της αλαδανιάς που προκάλεσαν την προσοχή των Μινωιτών καλλιτεχνών. Γι’ αυτό και τη βλέπουμε να εικονίζεται στην τοιχογραφία του παλατιού της Κνωσού «το γαλάζιο πουλί».
Ο Οδυσσέας Ελύτης περιλαμβάνει τον αλάδανο στο ποίημα του το «Ναυτάκι του περιβολιού» στη συλλογή«Ήλιος ο πρώτος» χαρακτηρίζοντας το άνθος της αλαδανιάς ως αχτένιστο. Οι στίχοι του αυτοί μας χάρισαν τον τίτλο της εργασίας μας. Οι μαθητές μας γοητεύτηκαν από τα εύθραστα άνθη της αλαδανιάς και τα χαρακτήρισαν τσαλακωμένα και ευαίσθητα.
Ο Ηρόδοτος αναφέρει την αλαδανιά, τις θεραπευτικές της ιδιότητες και ιδιαίτερα τον τρόπο συλλογής της. Ο Διοσκουρίδης επίσης αναφέρει τον τρόπο συλλογής του αλάδανου και τις θεραπευτικές και αρωματικές του ιδιότητες. Ο Γάλλος περιηγητής Μπελόν αναγράφει λεπτομερώς τον τρόπο συλλογής του αλάδανου και δίνει και εικόνα του εργαλείου που χρησιμοποιούσαν.
Ο ΑΛΑΔΑΝΟΣ
Το λάδανο, το ρετσίνι της λαδανιάς, που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα στην αρωματοποιεία, χρησιμοποιούνταν στην αρχαιότητα ως θυμίαμα αλλά και σε διάφορες αλοιφές. Σήμερα είναι ένα από τα 40 συστατικά του Άγιου Μύρου. Παλιότερα γινόταν διάκριση ανάμεσα σε διάφορες ποιότητες και θεωρούσαν καλύτερο αυτό που προέρχεται από την Κύπρο. Σήμερα στην Κύπρο δε συλλέγεται.
Στην Αίγυπτο και το Σουδάν, όπου εξαγόταν από την Κρήτη και την Κύπρο, χρησιμοποιείτο κατά της πανούκλας. Το θεωρούσαν αποτρεπτικό της βασκανίας, του ματιάσματος, το έβαζαν σε σακουλάκια και το έκρυβαν κάτω από τις σκουφίτσεςτων παιδιών. Το χρησιμοποιούσαν σαν αλοιφή για τους πόνους των αρθρώσεων και τις ρευματικές παθήσεις και στο κρυολόγημα τοποθετώντας το χλιαρά βρασμένο πάνω στο στήθος των παιδιών. Επίσης το χρησιμοποιούσαν σα ρόφημα για τη διάρροια και σα φουρνόξυλο για ωραίο παξιμάδι. Ακόμη χρησιμοποιούσαν και τις χρωστικές ιδιότητες του αλάδανου , καθώς έδινε χρώμα βυσσινί στα βαμβακερά.
Σήμερα, σύμφωνα με τα λεγόμενα του κυρίου Κώστα Οικονομάκη στο περιοδικό «Κρητικό Πανόραμα» ίσως να συμβάλλει στην παρασκευή του φαρμάκου για την αντιμετώπιση του καρκίνου της μήτρας.
ΣΥΛΛΟΓΗ
"Παίρνουν δυο ξύλα και τα καρφώνουν με τρόπο που να σχηματίζουν ένα κεφαλαίο ταφ. Πάνω στο οριζόντιο ξύλο καρφώνουν πολλές λουρίδες από δέρμα. Κρατώντας το αργαστήρι από το μακρύτερο ξύλο, σέρνουν τις λουρίδες πάνω στην αλαδανιά"
Για την Περιβαλλοντική εργασία «Όταν γυρίζει ο αλάδανος τ’ αχτένιστο κεφάλι του» εργάστηκαν οι παρακάτω μαθητές και οι μαθήτριες της Στ΄ τάξης, μαζί με τους δασκάλους τους Λίβα Ελευθερία, Μακρυδάκη Σπύρο και Καλογεράκη Μαριάννα, τον εκπαιδευτικό Νεκτάριο Τσαγλιώτη και το γεωπόνο Δασκαλαντωνάκη Μανώλη.
Τάξη Α΄ Β΄:
Λιανέρης Γιώργος, Λυρώνης Γιώργος, Μαυράκη Δήμητρα, Νύκταρη Άννα Μαρία, Νύκταρης Γιώργος, Ρασούλης Μάνος, Τσικαλά Δήμητρα
Ζερβού Εμμανουέλα, Λιανέρης Δημήτρης, Νύκταρη Αναστασία, Νύκταρη Γεωργία, Νύκταρη Χριστίνα, Ρασούλης Αλέξης, Ρασούλης Δημήτρης
Τάξη Γ΄ Δ΄:
Μαυράκης Μανώλης, Νύκταρης Δημήτρης, Νύκταρης Μανώλης, Νύκταρης Νίκος, Ρασούλη Δήμητρα, Ρασούλη Λίνα, Ρασούλης Παναγιώτης
Ζερβού Μαρία, Νύκταρης Λευτέρης, Παπουτσάκης Δημοσθένης, Ρασούλη Ιωάννα
Τάξη Ε΄:
Καλοειδά Ελευθερία, Λιανέρης Γαβρίλης, Μαυράκης Γιώργος, Νύκταρης Γαβρίλης, Νύκταρης Νικηφόρος, Ρασούλη Γιάννα, Τσαγλιώτη Γεωργία
Ευχαριστίες:
Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε για τη συμβολή τους τους Αλαδανάρηδες του χωριού Σισών που μας βοήθησαν με τις γνώσεις και την εμπειρία τους και συμμετείχαν στις διάφορες δραστηριότητες του προγράμματος. Ευχαριστούμε ιδιαίτερα τον κύριο Νύκταρη Κώστα που αλαδάνισε κι έξυσε μαζί μας καθώς και το Ρασούλη Στυλιανό για το φωτογραφικό και πληροφοριακό υλικό που μας έδωσε. Επίσης θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τον αναπληρωτή Kαθηγητή και Eρευνητή του Ε.Θ.Ι.Α.Γ.Ε. κύριο Οικονομάκη Κώστα για την πολύτιμη βοήθεια και συμμετοχή του στην πληροφόρηση, ενημέρωση και τον εμπλουτσιμό τον γνώσεών μας για την αλαδανιά.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)